Nghệ thuật nói chuyện trước công chúng (Kỳ 1)

Từ kẻ nói năng ấp úng thành một người nói chuyện lưu loát và hấp dẫn người nghe là cả một quá trình đòi hỏi rất nhiều quyết tâm.

Kỳ 1: Kiên định và bền bỉ

Muốn nói năng hùng hồn, phải có tài. Nhưng trong tài năng có tới 75% là do kiên định và bền bỉ, còn 25% là do thiên tư.

Vậy muốn tập nói trước công chúng, bạn phải:

 Luyện đức kiên tâm
 Rèn đức tự tin
 Nuôi lòng nhiệt thành
 Và đừng quá trọng dư luận

Lời nói rất ích lợi và quan trọng

Không ngày nào bạn không dùng đến ba tấc lưỡi. Kêu một người đem điểm tâm lên, bạn phải dùng tới nó; tới hãng, ra lệnh cho người giúp việc, bạn phải dùng tới nó; mua một chiếc nón, không có nó cũng lúng túng; mắng một em nhỏ đừng làm ồn, để cho bạn đọc báo sau cơm trưa, cũng 1ại phải nhờ tới nó, tâm sự với tri kỷ, thiếu nó lại càng không được.

Cái lưỡi thiệt quan trọng vô cùng. Ta thử tưởng tượng loài người không biết nói, đời sống chúng ta sẽ ra sao? Tình cảm của ta sẽ rất nghèo nàn vì thiếu phương tiện để bộc lộ hết u uẩn, thắc mắc trong lòng. Đời sống tinh thần và vật chất cũng sẽ không tiến được chút nào. Ta cũng chi như tổ tiên ta thời ăn lông ở lỗ, vì những tư tưởng, kinh nghiệm của nhân loại nhờ có lời nói mới truyền 1ại được cho hậu thế.

Vậy không biết nói thì không có văn minh và loài người hơn vạn vật không chỉ có hai bàn tay với bộ óc biết suy xét mà còn do biết nói nữa. Khéo dùng lời nói thì người khác yêu mến, kính phục mình, có khi còn làm vẻ vang cho tổ quốc hoặc cứu hàng triệu người thoát khỏi bom đạn nữa. Vụng dùng nó, người ta sẽ khinh ghét thù oán mình, thân sẽ long đong, nhà sẽ suy đồi, có khi lại làm nhục nhã cho cả một dân tộc hoặc đưa nhân loại vào dòng khói lửa.

Những người không biết nói

Vậy mà xét quanh ta, có bao nhiêu người biết nói? Không trách chi những kẻ thiếu học, ngay những người có bằng cấp đại học mà cũng ấp a ấp úng.

Một ông cử nọ - mà lại cử nhân luật khoa - trong suốt một bữa tiệc giữa các bạn thân mà chỉ thốt ra có bốn, năm tiếng "dạ". Hỏi về những vấn đề chuyên môn của ông, ông chỉ biết có "dạ". Anh em trong tiệc chán ngán đành để ông ngồi im, không dám gợi chuyện gì với ông nữa.

Vài ông đi công tác ở Hà Nội, bạn bè tổ chức một bữa tiệc tẩy trần đề tiếp đón các ông. Xong tiệc, một ông cao niên nhất đứng lên đáp 1ời thân thiện và chỉ lắp bắp được như sau :

- Các anh em... có lòng tốt... mời chúng tôi... mời chúng tôi lại dùng buổi tiệc này... chúng tôi rất lấy làm hân hạnh và... và cám ơn anh em.

Anh em còn đang lóng tai nghe đoạn sau, ông đã ngồi bịch xuống thở hổn hển, mồ hôi đầy trán.

Họ là bạn học với nhau, lại đồng nghiệp nữa, sau nhiều năm xa cách mới gặp nhau, có lẽ nào không có điều gì nói với nhau sao? Họ có nhiều chuyện để kể lể lắm chứ, nhưng ngồi mà nói thì được, hễ đứng dậy thì chân run, tim đập mạnh là lưỡi cứng lại.

Không ai dạy ta môn đó

Tại sao nhiều người có học thức mà nói năng kém như vậy? Tại họ không được học môn ấy. Ai dạy mà học?

Hồi xưa tổ tiên ta chịu ảnh hưởng của Trung Quốc, trọng câu văn bóng bẩy hơn là những 1ời nói hùng hồn, cho nên thi Hương, Hội hay Đình cũng chỉ hoàn toàn những bài viết. Đọc lịch sử của Trung Hoa ta tuy thấy những nhà hùng biện như Tử Sản, Mạnh Tử, Tô Tần, Trương Nghi tài không kém Demosthene ở Hy Lạp, nhưng trong loại sách cổ Trung Quốc, không có cuốn nào dạy kỹ những
quy tắc về khoa nói hết. Vậy tiền thân có muốn học cũng không biết học ở đâu.

Từ khi ta chịu ảnh hưởng của Pháp, môn học tuy có thay đổi mà tinh thần vẫn vậy. Ta học thêm những môn Số học, Hình học...còn khoa ăn nói thì ngay những trường bên Pháp cũng không dạy, huống hồ bên ta? Vẫn hay trong các kỳ thi có bài vấn đáp thật, nhưng thí sinh chỉ cần học thuộc bài để trả mà không cần nghị luận.

Tại các trường bên Mỹ

Người Mỹ trái lại, có tinh thần thực tiễn hơn, vì đã thấy rõ sự ích lợi của môn ăn nói cho nên trong nhiều trường trung học của họ, mỗi tuần có vài giờ cho học sinh diễn thuyết. Cứ thay phiên nhau mỗi học sinh phải đứng 1ên bênh vực một quan niệm trong khi những bạn khác chỉ trích quan niệm ấy.

Ngoài ra, lại có nhiều lớp dạy cho người lớn nghệ thuật nói trước công chúng, tức là lớp của ông Dale Carnegie tại New York, Philadelphie, Baltimore... Ông là tác giả cuốn Public Speaking and Pluencing men in Business (Nói trước công chúng và dẫn dụ họ trong công việc làm ăn) mà chúng tôi đã dùng để tham khảo trong khi soạn tập này.

Thời buổi này ta phải học môn nói

Chúng ta sinh vào một thời mà khoa nói càng ngày càng quan trọng. Nghệ thuật tuyên truyền không ngớt bành trướng : chớp bóng hồi trước còn câm, nay đã nói, hỏi thăm bạn ta thường dùng điện thoại hơn viết thư, và các nhà bác học đang nghiên cứu cách chế ra những cuốn sách biết "nói" (1), có lẽ chẳng bao lâu nữa loài người chỉ muốn nghe mà không muốn đọc nữa, muốn dùng tai hơn
dùng mắt.

Vậy lẽ nào ta rẻ rúng một môn học giúp ta để thành công, phụng sự đất nước và nhân loại một cách hiệu quả. Vì muốn thuyết phục người, muốn truyền bá tư tưởng của mình một cách nhanh chóng thì lời nói là lợi khí đắc lực hơn cả.

Ai cũng học được môn nói

Nói là nghệ thuật có những quy tắc riêng

Chắc có bạn nghi ngờ bảo :

– Khéo nói là một tài riêng. Trời cho ai, người ấy hưởng. Học sao được?

Phải. Nói quả là một thiên tư. Có người ít học mà nói lưu loát, nhiều người học rộng mà nói 1úng túng. Nhưng tài nói cũng như tài vẽ. Có hoa tay mà không luyện, bất quá cũng chỉ nguệch ngoạc nên những tranh con mèo, con chuột bán ở chợ Đồng Xuân những ngày giáp Tết hồi xưa, còn không có hoa tay nhưng chịu khó học tập, cũng trở nên một hoạ sĩ trung bình được. Vì tài năng trước hết là một vấn đề kiên tâm, mà nói 1à một nghệ thuật có quy tắc riêng cũng như họa hoặc nhạc.

Các tâm lý gia chia nhân loại ra hai dạng người :

- Dạng hướng ngoại tính tình vui vẻ, lanh lợi, hoạt bát, ham ngao du, nhưng ít chịu suy nghĩ.
- Dạng hướng nội thường điềm tĩnh, cả thẹn, lúng túng, thích ở một mình và rất ưa trầm tư.

Nếu bạn thuộc dạng trên mà chịu học những quy tắc của môn nói và chịu luyện tập đều đều thì tức như bạn có một con dao thép tốt lại thường mài thêm cho bén. Còn như bạn thuộc hạng dưới, bạn nên nhớ rằng Lincoln Và Daniel Webster bẩm sinh cũng không tài hơn bạn chút nào. Lincoln vị Tổng thống Mỹ trong thời Nam Bắc phân tranh, hồi nhỏ nghèo không được học nhiều, tính tình e lệ, đứng trước phụ nữ thì đỏ mặt tía tai.

Vậy mà nhiều bài diễn văn của ông được kể là những áng văn hùng hồn nhất của nước Mỹ, Còn luật sư Dainel Webster cũng người Mỹ, lần đầu tiên lên diễn đàn, tay chân run cầm cập, gần như không thốt được một 1ời nào, mà rồi nhờ kiên tâm luyện tập, sau thành một trong những diễn giả nổi danh nhất thế kỷ trước.

Vì những người hướng nội tuy sợ chỗ đông người, tuy ăn nói vụng về, nhưng lại tràn trề nhiệt huyết, hăng hái, bênh vực tư tưởng, quan niệm của họ. Bởi vậy những lời họ nói từ trong thâm tâm thốt ra, có sức 1ôi cuốn người một cách kỳ dị.

Vậy thuộc hạng người nào, bạn cũng có thể trở nên một nhà hùng biện được.

Cần nhất phải kiên tâm

Muốn luyện tập, bạn cần học các quy tắc rồi phải kiên tâm áp dụng. Trong cuốn này chúng tôi sẽ chỉ những quy tắc thu thập được trong những sách Mỹ và Pháp. Còn đức kiên tâm, bạn phải luyện lấy.

Ngày xưa, tại Ai Cập, giữa nơi thâm sơn cùng cốc, có một người nổi danh là biết được khoa vạn năng. Tại Bagdad, một thư sinh trẻ tuổi nghe tiếng, bèn gói ghém quần áo, lên đường kiếm nhà hiền triết đó để xin nhập môn. Tới nơi thấy chỉ là một người thợ rèn, nhưng chàng cũng xin học. Người thợ rèn bảo :

- Được. Cầm dây thừng này và kéo bễ đi.

Chàng vâng 1ời không nói một tiếng, cũng không hỏi một lời, tin rằng thế nào thầy cũng truyền giáo cho. Năm năm sau, chàng vẫn kéo bễ. Một hôm chàng hỏi :

- Thưa sư phụ, khi nào sư phụ truyền đạo cho?

Sư phụ đáp :

- Kéo bễ đi!

Và chàng lại kéo bễ thêm năm năm nữa. Sau cùng, một buổi sáng, người thợ rèn lại gần chàng bảo:

- Thôi, ngừng. về nhà đi, con. Con đã học được đạo rộng nhất, cao nhất trong đời rồi đó, con đã thấu được đạo vạn năng tức 1à đức kiên tâm vậy.

Xin bạn đừng Vội lo. Tôi không có ý khuyên bạn phải khổ tâm luyện tập trong mười năm như thư sinh đó đâu. Đọc chương sau bạn sẽ thấy chỉ 5, 6 tháng cũng có nhiều kết quả rồi. Sở dĩ kể lại chuyện ấy, tôi chỉ muốn nhắc bạn lời hiền triết từ xưa đã khuyên ta, hễ kiên tâm thì không việc gì là không làm được.

Tóm tắt

1. Thời này môn nói mỗi ngày một quan trọng. Muốn thuyết phục người, muốn truyền bá tư tưởng một cách nhanh chóng, lời nói là lợi khí đắc lực hơn cả.

2. Môn nói trước công chúng là một nghệ thuật có những quy tắc riêng. Biết theo những quy tắc ấy và chịu kiên tâm thì ai cũng thu được kết quả mỹ mãn. Lúc đó bạn sẽ dễ thành công trong sự làm ăn và phụng sự đất nước một cách hiệu nghiệm hơn.

Xem kỳ tiếp theo: Kỳ 2: Chiến thắng nhút nhát